දේශපාලන සහභාගිත්වය

සමාජ සංකීර්ණත්වය හා දේශපාලන සහභාගිත්වය.

මිනිසා දේශපාලන සත්වයෙකි. වර්තමානය වන විට මිනිසුන්ගේ දේශපාලන සහභාගිත්වයට සුවීශේෂී ස්ථානයක් හිමිවී තිබේ. දේශපාලන සහභාගිත්වය පිලිබඳ සංකල්පය මෑත කාලයේදී ජනප්‍රිය වූ මාතෘකාවකි. දේශපාලනයට මිනිසුන්ගේ සහභාගිත්වය සමාජ වගකීමක් ලෙසද සැලකිය හැකිය. එයට හේතුව නම් මිනිසුන් තමන් පාලනය කරන පාලන ක්‍රමය හා පාලකයන් තීරණය කිරීමට සම්බන්ධ වීම ඉතා වැදගත් වීමයි. දේශපාලන සහභාගිත්වය ලෙස හඳුන්වන්නේ චන්දය ප්‍රකාශ කිරීම පමණක් නොවේ. පක්ෂයක සාමාජිකත්වය දැරීම , ජනමාධ්‍ය මගින් තම අදහස් පල කිරීම ආදී බොහෝ ක්‍රියාකාරකම් මෙහිදී සිදු කල හැකිය. බොහෝ විට මිනිසුන් දේශපාලනයට සහභාගී වන්නේ තම ආර්ථික වාසි ලබා ගැනීම සඳහායි. මිට අමතරව පෞද්ගලික සාධකද මෙයට හේතු වේ. අධ්‍යාපන මට්ටම , විවිධ විශ්වාස , කුලය , ආගම , භාෂාව , සමාජ තත්වය ආදිය මේ අතර වේ. 

කුලය

මානවයා ක්‍රමානුකුලව දියුණු වීමත් සමග ඔවුන් අතර විවිධ බෙදීම් ඇතිවන්නට විට. එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස කුලවාදය බිහිවිය. කේ.ටී. සිල්වාට අනුව කුලය මුළුමනින්ම සමාජ නිර්මිතයකි. හින්දුන්ට කුලය යන්නට නිර්මාණවාදී අදහසක් තිබේ. එනම් සමාජ සංවිධානයේ පදනම කුලයයි. සිය ආර්ථික හා සමාජ යහපත ආරක්ෂාකර ගැනීමට ක්‍රමානුකුලව කටයුතු කිරීම සඳහා ක්‍රියාශීලි සංවිධානයක් ලෙස ඇතිවූ එක් එක් කුලය අඩු වැඩි වශයෙන් වෘත්තිය කණ්ඩායමක්ද විය යනුවෙන් ඉන්දියානු පඬිවරයෙක් වූ නිලකන්ඨ ශාස්ත්‍රී විසින් ඉදිරිපත් කර තිබේ. ලංකාවේ සමාජයේ සංකීර්ණත්වය පිලිබඳ බැලීමේදී කුලයට වැදගත් ස්ථානයක් හිමිවේ. ලංකාවේ කුල වර්ග ආනන්ද කුමාරස්වාමිට අනුව කුල 27 කි. ක්‍රි.ව. 1681 දී රොබට් නොක්ස් නම් ඉංග්‍රීසි ජාතික සිරකරුවා ලියා පල කල ඉතිහාස ග්‍රන්ථයේ කුල 15 ක් ද , ක්‍රි.ව. 1821 ජෝන් ඩේව් කුල 19 ක් ද දක්වා තිබේ. ලංකාවේ කුල පදනම ගැන අවධානය යොමු කිරීමේදී සිංහල හා දෙමල  යන ජනවර්ග දෙකෙහිම කුල පිළිබඳව අවධානය යොමු කල යුතුය. සිංහල ජනතාව අතර පවතින කුල වර්ග මෙසේය.

* ගොවිගම             * කරාව                 * සලාගම                    * දුරාව                       * වහුම්පුර/ හකුරු  

* බත්ගම/පදු           * හුණු                   * කුඹල් /බඩහැල         * ගහල                      * ආචාරි/ගල්ලදු            

*  දුර                      * කින්නර             * හේන/රදා                  * නැකති/බෙරවා       * රොඩී/හුලවාලි

මහාචාර්ය ටියුඩර් සිල්වා , වික්ටර් අයිවන් , හා ජැන්සිගේ මතය අනුව සිංහල ජනගහනයෙන් 50% ම ගොවිගම කුලයට අයත් වේ. එසේම ඔවුනට අනුව කුලවල නියෝජනය මෙසේය.

             

	ගොවිගම	කරාව	සලාගම	දුරාව	වහුම්පුර	බත්ගම
ටියුඩර් සිල්වා	50%	5%	3%	2%	12.5%	18%
වික්ටර් අයිවන්	50%	10%	5%	3%	13%	9%
ජැන්සි ජිගින්ස්	50%	33.7%

                                                                                                                      

ලංකාවේ දෙමල ජනතාව තුල පවතින කුල ක්‍රමය සිංහල කුල ක්‍රමයට වඩා සංකීර්ණ බවක් පෙන්නුම් කරයි. මයිකල් බෑන්ක්ස් ගේ The cast in jaffna යන ග්‍රන්ථයේ දෙමල කුල දක්වා ඇත්තේ මෙසේය. 50% වෙල්ලාල කුලයද , 10% කාරියර් කුලයද , 9% පල්ලා කුලයද , 9% නලවා කුලයද , 7% කොවියාර් කුලයද , 2.7% පරයා කුලයද , 2% ටක්කා කුලයද , 2% මුත්කා කුලයද වේ. 

ලංකාවේ කුල ක්‍රමය හා දේශපාලන සහභාගිත්වය සම්බන්ධයෙන් ඉහත තොරතුරු අනුව විමසන විට 50% ක්ම නියෝජනය කරනු ලබන්නේ ගොවිගම කුලයේ ජනතාවයි. ගොවිගම කුලයේ චන්ද දායක සහභාගිත්වය අනෙක් කුල වලට වඩා වැඩි ප්‍රතිශතයක් ගන්නා බව ඉන් පෙනී යයි. ඒ අනුව මහජන නියෝජිතයින්ගෙන්ද වැඩි පිරිසක් ගොවිගම කුලයට අයත් බව පෙනේ. 

වර්ෂය	සිංහල කුල%							දෙමල/මුස්ලිම්/වෙනත්	එකතුව
	ගොවිගම	සලාගම	කරාව	දුරාව	වහුම්පුර	බත්ගම	වෙනත්
1931 1947 1952 1956 1960  1965 1970	79.0 50.5 60.0 58.5 57.6 61.6 62.4	03.0 4.2 4.2 5.3 6.6 3.3 3.3	11.0 9.4 8.4 8.4 8.6 7.3 7.9	0.0 1.1 1.1 2.1 1.3 1.3 1.3	0.0 1.1 1.1 0.0 1.3 2.0 2.6	0.0 1.1 1.1 1.1 2.6 4.0 1.3	0.0 4.2 3.1 3.1 2.0 2.0 3.3	07.0 28.4 21.0 21.1 19.9 18.5 7.9	100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

මෙය අධ්‍යනය කරන විට කුලය දේශපාලනය කෙරෙහි ඍජුවම බලපාන බව පැහැදිලි වේ. ආචාර්ය මිරැන්ඩෝ ඔබේසේකරට අනුව 1990 දශකයේ අගභාගය වන විටද කුලය යන්න දේශපාලනය තුල වැදගත් සාධකයක් විය. ඇතැම් චන්ද කොට්ඨාශ වල කුල නියෝජනය කරන ජනතාව තීරණාත්මක බලපෑමක් සිදු කරන ලදී. මිගමුව , කටාන , රත්ගම , බලපිටිය යන ප්‍රදේශ සලාගම කුලයට ද පානදුර , මොරටුව , අම්බලන්ගොඩ , වෙන්නප්පුව , නාත්තන්ඩිය , තිස්සමහාරාමය කරාව කුලයටද කුණ්ඩසාලේ හා තෙල්දෙණිය ආසන වෙල්ලිදුරාව කුලයටද වාසි සහගත කොට්ඨාශ වේ. 

ලංකාවේ වැඩිම නියෝජනය ගොවිගම කුලය වුවද බත්ගම කුලයද අප රටෙහි දේශපාලනය කෙරෙහි තදින් බලපා තිබේ. එවකට සිටි එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ නායකයා සහ ජනපතිනි චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක මැතිනිය අල්ලේ නැටවිය හැකි බව නාරම්මල පැවතී රැස්වීමකදී ඔවුන් ප්‍රකාශ කල බව 1996 ඔක්තෝම්බර් 06 ඉරිදා දිවයිනේ සඳහන්ව තිබු බව ආචාර්ය මිරැන්ඩෝ ඔබේසේකර පවසයි. එසේම ඔබේසේකර පවසන්නේ බත්ගම කුලය ප්‍රබල කුලයක් වූ නමුත් දේශපාලන භූමියේදී ඔවුන්ට චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක රජය තුල ප්‍රමාණවත් නියෝජනයක් නොලැබුණේ බවයි. එහිදී උසස් අධ්‍යාපන නියෝජ්‍ය ඇමති ධුරය විශ්වා වර්ණපාලටත් සමුපකාර ඇමති ධුරය ඩි. පී. වික්‍රමසිංහටත් ලැබී තිබුනද එය ප්‍රමාණවත් නොවන බව ඔහුගේ අදහසයි.උදාහරණයක් ලෙස 1911 මැතිවරණයේදී උගත් ලාංකීය නියෝජිතයා තේරීමේදී කුලය යන්න බලපාන ලදී. එහිදී කරාව කුලයේ මාක්ස් ප්‍රනාන්දුට එරෙහිව ගොවිගම කුලයේ පිරිස් දෙමල සමාජයේ ප්‍රභුවෙල්ලාල කුලයේ පොන්නම්බලම් රාමනාදන්ට උපකාර කරන ලදී. එහිදී මාක්ස් ප්‍රනාන්දුට පරාජය හිමිවිය. 

දේශපාලන සහභාගිත්වය සඳහා වන මෙම කුලය පදනම් කරගෙන ජනතාව විවිධාකාරයේ හිංසාවලට ලක්වූ අවස්ථා තිබේ. 1936 බත්ගම කුලය නියෝජනය කරන කීර්තිරත්න මහතා දැදිගම ආසනය සඳහා තරග කරන ලදී. එහිදී සිදුවුනේ සර් ජෝන් කොතලාවල මහතා විසින් සිය මැරයන් ලවා කීර්තිරත්න මහතා නියෝජනය කල බත්ගම ප්‍රජාවට හිංසා පිඩා කිරීමයි. එහි අවසාන ප්‍රතිපලය වුයේ ඩඩ්ලි සේනානායක මහතා දැදිගම ආසනය ජයග්‍රහණය කිරීමයි. ගොවිගම කුලය නියෝජනය කරන නායකයින් අන් කුල වලට ඉදිරියට ඒමට තිබු ඉඩකඩ සිමා කල බව මෙයින් පැහැදිලි වේ.

එසේම ලංකාවේ රාජ්‍ය මට්ටමින් තීරණ ගැනීමේදී කුලය යන්න ඉතා වැදගත් සාධකයක් ලෙස සලකු බව 1946 මැතිවරණ කොට්ඨාශ සිමා නිර්ණය කොමිසම විසින් කඩුගන්නාව මැතිවරණ කොට්ඨාශය ගොවොගම කුලයට අමතරව පන්නාදුර කුලයේ සහභාගිත්වය පිළිබඳව අවධානය යොමු කරමින් බහි මන්ත්‍රී මැතිවරණ කොට්ඨාශයක් ලෙස නම් කිරීම තුලින් පැහැදිලි වේ. අම්බලන්ගොඩ බලපිටිය ආසනය සලාගම කුලයට අමතරව කරාව කුලයේ ජනතාවද නියෝජනය කරයි. එම නිසා එයද බහු මන්ත්‍රී මැතිවරණ කොට්ඨාශයක් බවට පත් කරන ලදී. 1959 වෝල්ටර් තලාගොඩපිටිය සිමා නිර්ණය කොමිසම විසින් 95 ක් ව තිබු මැතිවරණ කොට්ඨාශ ප්‍රමාණය 151 දක්වා ඉහල දමන ලදී. එහිදී ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ පවතී කොට්ඨාශ 06 කොට්ඨාශ 12 දක්වා ඉහල නංවා ගොවිගම , සලාගම හා කරාව යන කුල වල නියෝජනය පුළුල් කරන ලදී. මෙම සිමා නිර්ණය කිරීමේදී වුවද කුල වල නියෝජනයට පහසු වන ආකාරයට සෑම කුලයකටම නියෝජනයක් ලැබෙන ආකාරයට මැතිවරණ කොට්ඨාශ බෙදා තිබීම වැදගත්වේ. 

ස්ත්‍රි පුරුෂ බව 

ස්ත්‍රි පුරුෂ භාවය ද දේශපාලන සහභාගිත්වයේ දී වැදගත් වේ. ලෝකයේ බොහෝ රටවල් වල පුරුෂාධිපත්‍ය ට නතුවූ සමාජ වාතාවරණයක් දැකිය හැකිය. රටක තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලියේදී පුරුෂයා මුලික වන්නේය , කාන්තාව ඒ සඳහා නුසුදුසු වන්නේය යන ස්ථාවරයෙහි පිහිටා කටයුතු කරන සමාජ ස්තරයන් දැකගත හැකිය.

උදාහරණයක් වශයෙන් ජෝර්දානයේ කාන්තා දේශපාලන සහභාගිත්වය ට වඩා පුරුෂයින් දේශපාලන වේදිකාවේ තම ස්ථාවරය පවත්වාගෙන යන ආකාරය දැකිය හැකිය.

වර්ෂය	කාන්තා අපේක්ෂිකාවන්	මුළු අපේක්ෂකයන්	කාන්තා අපේක්ෂකත්වය ප්‍රතිශතයක් ලෙස
1989	12	647	1.85%
1993	3	534	0.6%
1997	17	510	3.3%
2003	54	765	7%
2007	199	885	23%
2010	134	763	17.5%

ජෝර්දාන් ව්‍යවස්ථාදායක මැතිවරණ වලදී 1989-2010 අතර කාලයේ පැවති මැතිවරණ වල කාන්තා අපේක්ෂකත්වය ඉතා අල්ප වේ. 2007-2010 වසර වන විට ජෝර්දානයේ කාන්තා දේශපාලන සහභාගිත්වයේ යම් වර්ධනයක් සිදුව ඇති බව පෙනුනද එය පුරුෂ අපේක්ෂකයන් සමග සැසදීමේදී අල්ප බව පෙනේ. මෙම කුඩා කාන්තා නියෝජනයට ව්‍යවස්ථාදායකයට තේරී පත්වීමට අවස්තාව ලැබී ඇත්තේ ඉතා සුළු වශයෙනි. සමහර වසර වල කිසිදු අපේක්ෂිකාවකට ව්‍යවස්ථාදායකය නියෝජනය කිරීමට අවස්තාවක් ලැබී නැත. ඉන්දියාව , පකිස්තානය හා බංගලාදේශය මෙන්ම ශ්‍රී ලංකාවද ගැහැනුන් දේශපාලනයට පිවිසීම පදනම් වී ඇත්තේ වැන්දබු හා දුහිතෘ සහලක්ෂණය නමින් හැඳින්විය හැකි පිතෘ මුලික පෙළපත් ක්‍රමයක් මතය. මෙය බොහෝ දකුණු ආසියාතික රටවල දැකිය හැකි ලක්ෂණයක් වේ. 

ආසියාතික බොහෝ රටවල මෙන්ම ලංකාවේද සහභාගිත්වය අභිබවා යමින් පුරුෂාධිපත්‍ය දේශපාලන වේදිකාව පුරා පතුරුවාගෙන ඇති ආකාරය හඳුනාගත හැකිය. ලංකාවේ ජනගහනය අතින් බලු කල පුරුෂ ජනගහනයට වඩා වැඩි නියෝජනයක් සිදුවන්නේ කාන්තා පක්ෂයේය. එසේ තිබියදීත් කාන්තාවන් දේශපාලනයට සහභාආගි වන ප්‍රමාණය අල්ප තත්වයක පවතී. ලංකාවේද දේශපාලන සහභාගිත්වයේ දී පුරුෂයා මුලික වූ යුගයක ඉතිහාසය තුල මහා පෙරලියක් සිදුකරමින් 1959 සැප්තැම්බර් මාසයේදී එස්.ඩබ්.ආර්.ඩි .බණ්ඩාරනායක මහතාගේ ඝාතනයෙන් පසුව එතුමාගේ බිරිඳ වූ සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක මැතිනිය අගමැති ධුරයට පත් විය. ලෝකයේ අගමැති ධුරයට පත් වූ ප්‍රථම කාන්තාව වශයෙන් ඉතිහාසයේ නම් දරන්නට ඇයට අවස්තාව උදා විය. 1994 වන විට මෙම තත්වය තව දුරටත් වර්ධනීය තත්වයට පත් වෙමින් රටේ ඉහලම නායකත්වය වන ජනාධිපතිධුරය කාන්තාවක් අතට පත් විය. එනම් චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක මැතිණිය ජනාධිපතිධුරයට පත් වීමත් සමගයි.

රටේ ඉහල තනතුරු සඳහා කාන්තා දේශපාලන සහභාගිත්වය ඇතිවුයේ පවුලේ ආභාෂයෙනි. විශේෂයෙන්ම ඩයනා කින්කේඩ් පවසන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ කාන්තා නායිකාවන් සියලු දෙනා බලයට පත්ව ඇත්තේ ඔවුන්ගේ ඔඉරිමි සහකරුවන්ගේ හෝ ඥාතීන්ගේ මෘත දේහ තුලින් බවයි. මෙයට මෑත කාලින හොඳම උදාහරණය වන්නේ හිරුනිකා ප්‍රේමචන්ද්‍ර මෙනවිය දේශපාලන කරලියට පිවිසියේ පියාගෙන් අභාවයෙන් පසුවයි. විශේෂයෙන් 1994 ජනාධිපතිවරණයේ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක මැතිනියත් ශ්‍රීමති දිසානායක මැතිනියත් ජනාධිපතිධුර අපේක්ෂිකාවන් ලෙස ඉදිරිපත් විය. 1993 දී ගාමිණි දිසානායක මහතාගේ ඝාතනයෙන් පසුදිසානායක මැතිනිය දේශපාලනයට සහභාගී විය. ශ්‍රිලංකාවේ දේශපාලනය තුලින් ප්‍රධාන කරුණු දෙකක් අවධාරණය වන බව සෙල්වි තිරුචන්ද්‍රන් ගේ මතයයි. 

* එක සමාන පන්ති පසුබිමක් තිබීම.
*  තම පවුලේ පිරිමින් දේශපාලන කටයුතුවල නිරතව සිටීම.

කාන්තාව සම්ප්‍රදායිකත්වයෙන් බැඳ තබා ඇති බැවින් ඔවුන්ට නියමිත වූ කාර්යන් ඉටු කිරීමට සිරවී සිටියි. බොහෝ විට මෙම තත්වය ග්‍රාමීය මට්ටමට යනවිට වැඩි වශයෙන් දැකිය හැකිය. මෙය කාන්තා දේශපාලන සහභාගිත්වය අඩුවීමට හේතුවක් වී තිබේ. 

ජනවර්ගය , භාෂාව හා ප්‍රාදේශීය විවිධත්වය

ආසියානු රටවල සංක්‍රමණය හේතු කොට ගෙන ජනවර්ග වල විවිධත්වය තීරණය වී තිබේ. ලංකාවද ආසියානු රටක් වන අතර විවිධ ජාතින් ජිවත් වේ. එම නිසා ලංකාව බහු වාර්ගික රටක් වශයෙන් හඳුනා ගත හැකිය. 1955 සැප්තැම්බර් 30 ඩොල්ෆ්ට් දුපතේදී සර් ජෝන් කොතලාවල මහතා සිංහල හා දෙමල යන භාෂා දෙකම රාජ්‍ය භාෂාවට ඇතුලත් කරන බව ප්‍රකාශ කල අතර 1955 දෙසම්බරයේ දී සිංහල රාජ්‍ය භාෂාව විය යුතු බව එස්.ඩබ්.ආර්.ඩි.බණ්ඩාරනායක මහතා ප්‍රකාශ කරන ලදී. භාෂාව ලංකා දේශපාලනයේ තීරණාත්මක සාධකයක් බවට මෙම වර්ෂ වලින් පසුව පත්විය. දෙමල භාශාවද රාජ්‍ය භාෂාවක් ලෙස පිළිගෙන තිබුනද වැඩි ඉයෝජනයක් ඇත්තේ සිංහල ජනතාව නිසා එය අභිබවා යාමට ඔවුන්ට හැකියාවක් නැත. පෙඅදේශීය අතින් ගත්තද මෙම ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් ඒක සමානව බෙදී ගොස් නැත. මෙම විෂමතාවන් හේතු කොටගෙන දේශපාලන සහභාගිත්වයේද වෙනස්කන් සිදුවේ. භාවිතා කරන භාෂාවට ප්‍රමුඛ ස්ථානයක් ලැබෙන බව පැහැදිලිය. ප්‍රාදේශීය වශයෙන් ගත විට ඒ ඒ ප්‍රදේශවලට නියෝජිතයන් පත්වීමේදී වුවද සිංහල ජනවර්ගයට ප්‍රමුඛ ස්ථානයක් ලැබේ. පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන මන්ත්‍රීවරුන්ගෙන් අනෙක් ජනවර්ග නියෝජනය වන්නේ අඩු වශයෙනි. පක්ෂ අතින්ද අනෙක් ජාතින් නියෝජනය කරන පක්ෂ ප්‍රමාණය අඩුවේ. 

ආගම 

දේශපාලන සහභාගිත්වය  කෙරෙහි ආගම වැඩි වැදගත්කමකින් යුක්තවේ. ලංකාව තුල බෞද්ධ , හින්දු , ඉස්ලාම් , ක්‍රිස්තියානි යන ආගම් ව්‍යාප්ත වී තිබේ. මුළු ජනගහනයෙන් තුනෙන් දෙකක් බෞද්ධයෝය. පහෙන් එකක් හින්දු භක්තිකයෝය. සෙසු පිරිස ඉස්ලාම් හා ක්‍රිස්තියානි භක්තිකයන් ලෙස සමානව බෙදී යයි. බොහෝ දුරට බලන විට මැතිවරණ වලට ජන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේදී තම ආගම අදහන කෙනෙකු පාර්ලිමේන්තුවට යැවීමට උත්සුක වෙයි. බොහෝ විට ලංකාවේ පවතින ප්‍රාදේශීය විවිධත්වයත් සමග මෙම කරුණ ගෙන බැලු විට එම හේතුව නිසාම බෞද්ධ ආගමික නියෝජිතයන් වැඩි ප්‍රමාණයක් පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරයි. 

ලංකා දේශපාලනයේ පළමු වරට මැතිවරණ වේදිකාවකට නැගී භික්ෂුන්වහන්සේ ලෙස උඩකැන්දවල සිරිසරණංකර හිමියන්ද මැතිවරණයකට තරඟ කල පළමු භික්ෂුව වශයෙන් මිගෙට්ටුවත්තේ ගුණානන්ද හිමියන් හඳුනාගත හැකිය. 1999 ජනාධිපතිවරණයේදී රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාට එරෙහිව ආගම යොදාගත් අවස්ථාවක් මැතිවරණ ඉතිහාසයෙන් හඳුනා ගත හැකිය. සමස්ත ලංකා බොදු හඬ සංවිධානය විසින් ප්‍රකාශයට පත් කල  පත්‍රිකාවේ රනිල් මිෂනාරි ගහ යනුවෙන් කාටුනයක් පල කර තිබුණි. එහි අතු ලෙස ක්‍රිස්තියානි හා කතෝලික ආගම් වල ආසන සංවිධායකවරුන් දක්වා තිබුණි. මෙතෙක් ආගම දේශපාලනය සඳහා නියෝජනය වුයේ වක්‍රාකාරයෙන් වුවද 2004 මැතිවරණයේදී සිහල උරුමය පක්ෂය මැතිවරණය සඳහා හෙළ උරුමය නමින් භික්ෂුන් වහන්සේ පමණක් ඉදිරිපත් කිරීමත් සමග ඍජුවම මැතිවරණ සඳහා ආගම නියෝජනය වීම ඇරඹී ඇත.

පක්ෂවල මතවාද

ලංකාව තුල ඕනෑම දේශපාලන මතයක් දරන දේශපාලඥයෙකුට දේශපාලන පක්ෂයක් පිහිටුවා ගැනීමේ හැකියාව පවතී. මෙරට පක්ෂ පිලිබඳ සලාකා බැලීමේදී පක්ෂ විශාල ප්‍රමාණයක් හඳුනාගත හැකි වන අතර එම පක්ෂ වලට අනන්‍ය වූ දේශපාලන මතවාදයක්ද පවතින බව පෙනී යයි. මෙම මත වලට ගරු කරන පිරිස් ඒ වටා එක් වෙමින් දේශපාලන ක්‍රියාවන්හි නියැලේ.

සමාජ ආර්ථික ගැටළු

දේශපාලන සහභාගිත්වයට බලපාන සාධකයක් ලෙස සමාජ ආර්ථික ගැටළු හඳුනාගත හැකිය. සමාජ ව්‍යුහයේ මෙන්ම ආර්තිකයේද පවතින අසමතුලිතභාවය නිසා ජනතාවගේ දේශපාලන සහභාගිත්වයේද අඩු වැඩි තත්වයන් දැකිය හැකිය. ලංකාව වැනි රටක් ගත් විට බොහෝ දුරට ඉහල මධ්‍යම පාන්තික පවුල් ජනගහනයෙන් ඉතා සීමිත සංඛ්‍යාවක් වුවද රටේ පාලක පන්තිය බිහි වන්නේ ඔවුන් අතරිනි. 

ලංකාවේ කාන්තා දේශපාලන සහභාගිත්වය දෙස බලන විට කාන්තා නියෝජනය සිදුවන්නේ ඉහල පන්තියේ කාන්තාවන් අතරින් පමණි. අනෙක් අතට මැතිවරණ වලට ඉදිරිපත් වීමට නම් ආර්ථික ශක්තිය ඉහල මට්ටමක තිබිය යුතුය. ලංකාවේ මැතිවරණ ව්‍යාපාර වලට වැය කරන ප්‍රචාරක වියදම් දෙස බලන විට සාමාන්‍ය පවුලක අයෙකුට එය දරා ගත නොහැකි මුදලක් වේ. එසේ ප්‍රචාරයක් නොදී ජනතාව අතරට යාමටම් හැකියාවක්ද නොමැත. මේ හේතුව නිසා සාමාන්‍ය පවුල්වල අයට ක්‍රියාකාරී දේශපාලනයේ නියැලීමට ලැබෙන්නේ මද වශයෙනි. ලංකාවේ දේශපාලන ප්‍රචණ්ඩත්වය වැඩි වීම හේතුවෙන්ද දේශපාලන සහභාගිත්වය වැඩිවේ.

ලංකාවේ මැතිවරණ ආශ්‍රිත දේශපාලන සහභාගිත්වය

ශ්‍රී ලංකාවේ මුළු ජනගහනයෙන් 18 සම්පුර්ණ කල සියලු දෙනාටම මැතිවරණ වලට චන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ අයිතිය හිමිව තිබේ. මෙයින් මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලුම් කිරීමේදී යම් යම් හේතු මත මැතිවරණ වලට සහභාගී වීමට සමහර පුරවැසියන්ට නොහැකිවී ඇත. විදෙස්ගත ශ්‍රමිකයන් බොහෝ දෙනෙක් චන්දය පාවිච්චි කිරීමෙන් වැලකි සිටියි. නමුත් සමස්තයක් වශයෙන් මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලුම් කරන පිරිස අතරින්ද යම් පිරිසක් චන්දය ප්‍රකාශ කිරීමෙන් වැලකි සිටියි. නමුත් ඇමරිකාව වැනි රටක චන්දය දීමෙන් වැලකි සිටිය නොහැකි අතර එසේ සිටියහොත් දඩයක් අය කරනු ලැබේ. ලංකාව තුල එවන් ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක වන්නේ නැත. මැතිවරණ ආශ්‍රිතව සිදුවන ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා දෙස බලන විට එයින්ද පුරවැසියන් තම නියෝජිතයන් පත් කර ගැනීම කෙරෙහි දක්වන උනන්දුව පෙනී යයි. ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා යනු අනුමත කල හැකි සිදුවීම් නොවුනද සාමාන්‍ය ජනතාවගේ දේශපාලනයට තම නියෝජිතයන් තෝරාගැනීමට ඇති උනන්දුව තමන්ගේ නියෝජිතයා පළාත් සභාවට , පාර්ලිමේන්තුවට හෝ ජනාධිපතිධුරය ට පත් කර ගැනීමට ඇතයි දැඩි අවශ්‍යතාවය මෙයින් විද්‍යමාන වෙයි.

ට්‍රොට්ස්කි

ලියොන් ට්‍රොට්ස්කි

1879 ඔක්තෝම්බර් 26 යැනොව්කාවේදී පහල මධ්‍යම පාන්තික පවුලකට දාව උපත ලැබිය. මොහුගේ පියා සුළු පරිමාණ ගොවියෙක් වූ අතර පසු කාලයකදී විශාල ප්‍රමාණයෙන් එය පවත්වාගෙන යාමට සමත් විය. මේ හේතුවෙන් කිසි කලකත් මුදල් වල අඩුපාඩුවක් මේ පවුලට තිබුනේ නැත. මව නාගරික පාන්තික කාන්තාවක් වූ අතර ඔවුන් යටතේ වැඩ කල සේවකයන් පහත් කොට සැලකිය. කෙසේ නමුත් පවුලේ දියුණුව වෙනුවෙන් මවත් පියාත් බොහෝ වෙහෙස වී වැඩ කළේය. තමාට හෝ අන් අයට හෝ අස්වැසිල්ලක් ලබා නොදුන්නා වූ  වෙහෙසට පත් නොකළ හැකි වූත් කුරිරු වුත් ශ්‍රම වැගිරීමක් මගින්ද සෑම සතයක්ම ගොඩගැසීම මගින්ද ට්‍රොට්ස්කිගේ පියා ලෝකය තුල නැගී සිටියේය.

යැනොව්කාව සිරිත් විරිත් හා අදහස් , ඕනෑ එපාකම් මිරිකා හරිනු ලැබ තිබුනා වුත් , පට්‍රු වුත් අප්‍රකට අගුකොනක පිහිටි ගමක් ලෙස හඳුන්වයි. ට්‍රොට්ස්කි උපන් වසර සාර්වාදයට විරුද්ධව පළමු ඩයිනමයිට් ප්‍රහාරය එල්ල වූ වසර විය. ජනතා අධිෂ්ඨානය නමැති ත්‍රස්තවාදී පක්ෂය 1879 අගෝස්තු 26 ඇලෙක්සැන්ඩර්ට මරණ වරෙන්තුව නිකුත් කළේය. නොවැම්බර් 19 දා සාර්ගේ දුම්රිය පුපුරුවා හැරීමට ප්‍රයත්න දැරිය. 1881 මාර්තු 01 දෙවන ඇලෙක්සැන්ඩර් ඝාතනය කරනු ලැබීමට තුඩු දුන්නා වුත් ඒ හා සමගම ජනතා අධිෂ්ඨානය නමැති පක්ෂය විනාශ කිරීමට හේතු වුත් අරගලය ආරම්භ වෙමින් තිබුණි.

ට්‍රොට්ස්කි කුඩා කාලයේ සිටම ජිවත් වූ වටපිටාව දේශපාලන අස්ථාවරත්වයක් තිබු වට පිටාවක් විය. එමෙන්ම තම ගම තුල වූ වටපිටාවද පිඩාවට පත්වූ ජනතාවකින් සමන්විත විය. ඔහු තම ජිවිත කතාව නමැති ග්‍රන්ථයේ මෙසේ දක්වා ඇත.

' මා තුරුණු වියේ සිටියදී මට ඇසුණු බොහෝ කතා බහ මා දිවි තිබෙන තුරු මගේ මතකයේ රැඳී පවතිනු ඇත. සමහර විට ඒවායින් බොහොමයක් අද සමාජය කෙරෙහි මගේ ආකල්පයේ පදනම දමන්නට ඇත.'

1885 වසර අස්වනු අසාර්ථකවීම් වල , අර්බුදවල හා රුසියාවේ පළමු විශාල පරිමාන කම්කරු ගැටුම්වල වසරක් වුවේය. ට්‍රොට්ස්කිගේ පාසල් අවධියද මේ කාලයේදී ආරම්භ විය. යදිෂ් භාෂාව නොදත් නිසා ඔහුට මිතුරෝ නොසිටියහ. ෂුෆර් නම් ගුරුවරයා ට්‍රොට්ස්කිට කියවීමට හා ලිවීමට ඉගැන්වූයේය. කවි පිටපත් කිරීම , කවි ලිවීමට උනන්දුව මේ හරහා ඇති විය. පසුකලෙක සේනයා සේද සමග එකතු වී සඟරාවක් ද ආරම්භ කරන ලදී. 1888 දී අධ්‍යාපන කටයුතු සඳහා ඔඩෙස්සාවට යවනු ලැබිය. ඥාති සහෝදරයෙකු වූ ශ්පෙන්ත්සර් මගින් ගණිතය හා රුසියානු ව්‍යාකරණ ඇතුළු බොහෝ දේ ඉගෙනගනු ලැබිය. ශ්පෙන්ත්සර් විසින් කුඩා ප්‍රකාශන ආයතනයක් පටන් ගත් අතර පසුව දකුණු රුසියාවේ ප්‍රධානම ප්‍රකාශකයා බවට පත් විය. ට්‍රොට්ස්කිද මේ හරහා අකුරු හැඩ ගැන්වීම , සැකසුම , මුද්‍රණය , පිටු සටහන් කිරීම , සෝදුපත් බැලීම , පොත් බැඳීම ඉගෙන ගත්තේය.

රාජ්‍ය පාසල් වලට යුදෙව්වන් ඇතුලත් කර ගැනීමේ සංඛ්‍යාව 10% දක්වා සිමා කෙරුණු නිතිය මුලින්ම හඳුන්වා දුන්නේ 1887 දීය. ශ්පෙන්ත්සර් විසින් තෝල්ස්තෝයි ගේ ලියවිලි ඇතුළු පොත් විශාල ප්‍රමාණයක් ගෙනාවේය. නුහුරු නුපුරුදු වචනද තේරුම් ගත නොහැකි මිනිස් සබඳතාද යතාර්ථයෙන් සිහින් වෙන් කරන්නා වූ නොපැහැදිලි බව හා අස්ථාවරත්වය වැනි නව බාදකයක්ද  සෑම පොතකම තිබෙනු ට්‍රොට්ස්කිට අවබෝධ විය. මේ කාලයේදී තෝල්ස්තෝයිගේ ' අදුරේ බලය ' පොත් පිළිබඳව මහජන මතය කලබගෑනියකට පත් කරනු ලැබ තිබුණි. ට්‍රොට්ස්කි මුල් වරට නාට්‍යක් බැලීමට ගියේ පාසල් අවධියේ දීය. ඒ යුක්රේනියානු නාට්‍යක් බැලීමටයි. පසුව ඉතාලියානු ඔපෙරාව කෙරෙහි ලැදියාවක් දක්වන්නට විය. නාට්‍ය බැලීමට මුදල් උපයා ගැනීම සඳහා ටියුෂන් දීම පවා ට්‍රොට්ස්කි සිදුකළේය. මහජන මතයේ ඇතිවූ වෙනස්කම් ප්‍රධාන වශයෙන් උත්පාදනය වුයේ නාට්‍ය පිලිබඳ රුචි අරුචිකම් මගිනි. මේ නිසා පුවත්පත් කියවීමටත් එහි සාහිත්‍ය පිටුව කියවීමට වැඩි උනන්දුවක් දැක්විය. ඔහු දෙවැනි ශ්‍රේණියේ ' බිඳුව ' නමින් සඟරාවක් ආරම්භ කළේය.

ට්‍රොට්ස්කි පළමු වරට ගැටුමකට සම්බන්ධ වුයේ දෙවැනි ශ්‍රේණියේ දියි. එයට හේතුව වුයේ වකාර් නමැති අදක්ෂ සිසුවෙකුට ලබා දුන් පහලම ලකුණු හේතුවෙනි. බර්නාන්ද් නම් ගුරුවරයා ජර්මානුවන්ට එරෙහිව සටනක් ගෙන ගිය අතර ඔහුගේ ගොදුර වුයේ වකාර්ය. මිට විරෝදය පාමින් පන්තිය තුල ගුරුවරයාට හූ කීම සඳහා සිසුන් පොළඹවනු ලැබුවේ ට්‍රොට්ස්කිය. මෙයට වැරදි කරු ලෙස කිහිපදෙනෙකු ට්‍රොට්ස්කිව පාවා දුන් අතර ඔහුට පාසලෙන් ඉවත් වීමට පවා සිදු විය. සාර ගේ මරණය සිදු වුයේද මේ අතරමය. පාසලෙන් ඉවත් වී ගමට ගිය පසු වන්ශාධිපතියන්ගේ පරිහානියේ විවිධ මාදිලි හා ධනේශ්වර කොල්ලකෑමේ මාදිලි ට්‍රොට්ස්කි තම ගම තුලින් දිටිය. මිනිස් සබඳතාවන්ගේ බොහෝ අංශ වල ඇති රළු බව එය ඔහුට අනාවරණය කළේය. එක්වරම වඩා දියුණු වුත් වඩා ප්‍රතිවිරෝදී වුත් එම අනෙක් නාගරික සංස්කෘතික මාදිලිය කෙරෙහි වූ ඔහුගේ හැඟීම තිව්ර කළේය. 

පාසල් අවධිය තුලිදී ට්‍රොට්ස්කි දේශපාලන අදහස් දැරුවේ නැත. පවත්නා සමාජ ක්‍රමය පිළිබඳව , අසාධාරණය පිළිබඳව , ආඥා දායකත්වය පිළිබඳව දැඩි වෛරයක් පැවතිනි. එය පැමිණියේ තුන්වන ඇලෙක්සැන්ඩර් ගේ රාජ්‍ය සමයේ පැවතී තත්වය , පොලිසියේ අත්තනෝමතික කම , ඉඩම් හිමියන් විසින් ගෙනයනු ලැබූ සුරාකෑම , නිලධාරින් විසින් අල්ලස් ගනු ලැබීම , ජාතින් සම්බන්ද සිමා කිරීම් , පාසල් හා විදියේ සිදුවූ අසාධාරණකම්, නෙක්‍රසොව්ගේ කවි වලින් හා විවිධාකාර වෙනත් පොත් , මෙන්ම පොදුවේ ගත් කල එකල පැවතී සමස්ත සමාජමය වාතාවරනයෙනි. එම විරෝධතා මනෝභාවය එලෙසම පවත්වා ගෙන යාමට ට්‍රොට්ස්කිගේ මිතුරන් ඔහුව පොළඹවනු ලැබිය. රුසියාවේ පැවති දේශපාලන ක්‍රමය කෙරෙහි යටපත් කරනු ලැබූ පසමිතුරුකම හා සමගින් ඔහුගේ කල්පනා  ලෝකය තුල පිටස්තර ලෝකය පිලිබඳ බටහිර යුරෝපය හා ඇමරිකාව පිලිබඳ පරමාදර්ශී පින්තුරයක් නිර්මාණය කිරීමට පටන් ගත්හ. අධ්‍යන කටයුතු අතපසු කල ට්‍රොට්ස්කි තහනම් දේශපාලන පොත් කියවීමට පටන් ගත්තේය. මාක්ස්වාදය කරා ඇදුනු තරුණයන්ට අමතරව පොලිසියේ උකුසු ඇස යටතේ සිටි පිටුවහලුන් ගණනාවක්ද නිකොලයෙව්හිදී හඳුනා ගත්හ. උයන්පල්ලා වූ ශ්විගොව්ස්කි මාක්ස්වාදයට හා ජනතාවාදීන් අතර පැවති තර්ක වලට නිදහසේ සම්බන්ද වූ පුද්ගලයෙක් විය. ඔහුගේ කාමරය සිසුන්, හිටපු වහලුන් හා තරුණයන් රැස්වන ස්ථානයක් විය. ට්‍රොට්ස්කි ඔවුන් සමග සම්බන්ද විය. ජෝන් ස්ටුවට් මිල් ගේ 'තර්ක ශාස්ත්‍රය ' , ලිපාට්ගේ ' ප්‍රාථමික සංස්කෘතිය ' , බෙන්තම්ගේ ' උපයෝගිතාවාදය ' වැනි පොත් කියවිය. මාස කිහිපයක් යන තුරුම ට්‍රොට්ස්කි දැඩි බෙන්තම්වාදියෙක් විය. එමෙන්ම චර්නියෙව්ස්කිගේ යතාර්ථවාදී සෞන්දර්යවාදයට නතුවිය. මින්ටිගේ ' ප්‍රංශ විප්ලවය ' ද අධ්‍යනය කළේය. මේවා කියවීමෙන් පසු ට්‍රොට්ස්කි මාක්ස්වාදයෙන් ඈත් විය. ' රුස්කායා වෙදොමොස්කි' පුවත්පත් කියවීමට උනන්දු වූ අතර බටහිර යුරෝපයේ පාර්ලිමේන්තුමය පක්ෂවල දේශපාලන ජීවිතය පිලිබඳ චිත්‍රයක් මුලින්ම ට්‍රොට්ස්කි සකසා ගත්තේ මෙම පුවත්පතෙනි.

ට්‍රොට්ස්කිගේ මෙම සබඳතාවයන් පිළිබඳව ගෙදරින් දැනගත් අතර නිතර රණ්ඩු දබර ඇතිවිය. මෙහි ප්‍රතිපලය වුයේ ට්‍රොට්ස්කි නිවසින් ගොස් ශ්විගොව්ස්කි සමග ජිවත් විය. මෙහි සිට පන්ති පැවැත්වීම, සාකච්චා පැවැත්වීම , සිදුකළේය. ටික කාලයකට පසු ප්‍රයෝජනවත් පොත් බෙදා දීම සඳහා සංගමයක් සංවිධානය කළේය. ට්‍රොට්ස්කි මාක්ස්වාදී සඟරාව සමග විවාද කරමින් ජනතාවාදී පුවත්පතකට ලිපි ලිවීය. නමුත් එය පල කලේ නැත. මහජන පුස්තකාලයේ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයේ ගාස්තුව වැඩි කිරීම සම්බන්දයෙන් සාමාජිකයන්ගේ රැස්ව්ම් පවත්වා නව අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයක් තෝරා පත්කර ගත්තේය. මේ අතර ඩාවින්වාදය පිළිබඳව තර්ක ගොඩ නැගුණි. 1896 දී රෙදි වියන්නන්ගේ වැඩවර්ජනය ආරම්භ විය. ට්‍රොට්ස්කි තම විප්ලවවාදී කටයුතු ඇරඹුවේ වෙත්රෝවා පෙළපාලි සමගය.

ට්‍රොට්ස්කි සමග සම්බන්ධ වී වැඩ කල ඇතැම් පුද්ගලයින් පොලිසියට ඔත්තු සැපයීම හේතුවෙන් 1898 දී අත්අඩංගුවට ගනී ලැබිය. සිරගෙදර සිටි කාලය තුල ඉපැරණි සහ නුතන කාල වලට අයත් සියලු නිකායන් හා දුර්ලබ්දීන් ද කතෝලිකවාදයට , ප්‍රොතෙස්තන්ත්‍රවාදයට , තොල්ස්තෝයානුවාදය ට හා දාවින්වාදයට එරෙහිව ඇති හොඳම තර්ක විතර්කයන් ඉගෙන ගත්හ. ඒ අතර ෆ්‍රීමේසන්වාදය පිළිබඳවද උනන්දු වීමට පටන්ගත්හ. නඩුවේ තීන්දුව දීමෙන් පසුව මාස 6 ක කාලයක් මොස්කවුහි රඳවාගත් අතර එම කාලය න්‍යාය පිළිබඳව අධ්‍යනය කිරීමට යොදාගත්හ. පළමුවරට ලෙනින් ගැනද අසන්නට ලැබුණු අතර 'රුසියානු ධනවාදයේ වර්ධනය ' නමැති ඔහුගේ පොත අධ්‍යනය කළේය. ට්‍රොට්ස්කි නිකොල්යෙව් වල කම්කරු ව්‍යාපාරය පිලිබඳ පොත් පිංචක්   ලියා එය සිරගෙදරින් රහසිගතව පිට කළේය.

උසත්-කුත් වලට පිටුවහල් කිරීමෙන් පසු වොස්තොෂ්නෝය ඔබෝශ්‍රෙනියේ පුවත්පතට ලිපි ලිවිම ආරම්භ කළහ. විප්ලවවාදී ව්‍යාපාරය දස දෙස පැතිරුණි. එහෙත් එයට සමගි සම්පන්න බවක් නොතිබුණි. ඒකාග්‍රව ක්‍රියාකිරීමේ වාසිය සාර්වාදය සතු විය. පිටුවහලෙන් පැන ගිය ට්‍රොට්ස්කි ඉස්ක්‍රා සංවිධානයට එක්විය. 1902 පැරිසිය හා සුරිච් වල සිට ලන්ඩනයට පැමිණි ට්‍රොට්ස්කි ලෙනින්ව මුණ ගැසුණි. ලන්ඩනයේ සිට විප්ලවවාදී කටයුතු වල යෙදුනු අතර මාක්ස්වාදීන් හා සංශෝධනවාදීන් අතර පවතී අරගලය දෙස උද්යෝගිමත්ව බලාසිටියේය. මේ සියලු දෙනා එක්වී පක්ෂයක් පිහිටුවා ගැනීමට කටයුතු කළේය. ඒ තුලද ලෙනින් ඇතුළු කිහිප දෙනෙක් අතර යම් යම් මත ගැටුම් පැන නැගුණි. සමුළුව ඉදිරියට යත්ම ඉස්ක්‍රාවේ ප්‍රධාන අනුගාමිකයක් අතර වෙනස්කම් උච්චස්ථානයට පැමිණියේය. තදයන් හා මෘදු ය අතර බෙදීම පැහැදිලිව තිබුණි. ට්‍රොට්ස්කි ඉස්ක්‍රාවේ කතෘ මණ්ඩලයට අනුයුක්ත කරගන්නා ලෙසට ඉදිරිපත් වූ යෝජනාවට ප්ලේහනොව් විරුද්ධ විය. සභාපතිවරයෙකු තෝරා ගැනීමද දුෂ්කර විය. ඩොයිෂ් ට්‍රොට්ස්කිව යෝජනා කල අතර බෝල්ශෙවිකයන් හා මෙන්ශෙවිකයන් අතර අනාගත බෙදීම මුලින්ම හැඩරුව ගත් ඉස්ක්‍රා අනුගාමිකයන්ගේ රැස්වීමේ  මුලසුන දැරීමට ට්‍රොට්ස්කිට සිදුවිය. මෙහි අවසානය වුයේ ඉස්ක්‍රාව කැඩී වෙන් වීමයි. ට්‍රොට්ස්කිද ලෙනින්ගෙන් ඉවත් විය. පසුව බෝල්ශෙවිකයන් මෙන්ම මෙන්ශේවිකයන් ගෙන්ද ට්‍රොට්ස්කි වෙන් විය.

1905 ඔක්තෝම්බර් වැඩ වර්ජනය එතරම් සාර්ථක වුයේ නැත. නොවැම්බර් 13 දා මෙන්ශේවිකයන් සමග සන්දාන ගතව විශාල දේශපාලන පුවත්පතක් වූ නැචලෝ පටන් ගත්හ. මොවුන් විසින් සංවිධානය කල විප්ලවය ජයග්‍රහණය කල අතර ට්‍රොට්ස්කිවාදය නිර්මාණය වීම සඳහා ඔහුගේ මැදිහත්වීම ඉතා විශාල විය.

මැදපෙරදිග සංස්කෘතිය

මැද පෙරදිග රටවල පවතින සංස්කෘතික ලක්ෂණ.

                     මැද පෙරදිග රටවල සංස්කෘතික ලක්ෂණ පිළිබඳව අධ්‍යනය කිරීමේදී අනෙක් රටවලට වඩා විශේෂිත වූ ලක්ෂණ රාශියක් දැකගත හැකිය. ආසියානු කලාපයට අයත් අරාබි රටවල් මැද පෙරදිග රටවල් ලෙස හඳුන්වයි. පෙරදිග කලාපයේ රටවල් ලෙස මොරොක්කෝව , පලස්තීනය , කටාර් , ඩුබායි , ඉරාකය , ඕමාන් , ජෝර්දානය , ඊජිප්තුව , කුවේටය , බහරේන් , සිරියාව , ලෙබනනය යනාදී වශයෙන් රටවල් විශාල සංඛ්‍යාවක් හඳුනා ගත හැකිය. ලොව පළමු ශිෂ්ඨාචාර මේ ආශ්‍රිතව නිර්මාණය වූ අතර එය මෙසපොතේමියාව නමින් හඳුන්වනු ලැබේ. මෙසපොතෙමියාවද උතුරු හා දකුණු ලෙස කොටස් දෙකකි. උතුරු මෙසපොතේමියාව හසුනා , සමාරා , හලාෆ් යනුවෙන් සංස්කෘතික අවධි තුනකි. මේ සංස්කෘතීන් කෘෂිකර්මාන්තය ජීවනෝපාය කර ගත්හ. තඹ භාවිතා කිරීම , මැටි බඳුන් නිර්මාණය , මේ සංස්කෘතීන් තුලින් ආරම්භ විය. දකුණු මේසපොතෙමියාවේ අල් උබයිඩ් , උරුක් , ජෙමිදෙත් නසාර් නමින් සංස්කෘතීන් තුනකි. මැටි ගඩොල් මුලින්ම බාවිතා කර ඇත්තේ අල් උබයිඩ් සංස්කෘතියයි. වාරිකර්මාන්ත ඉදිකිරිම , නඩත්තුව සිදුකර තිබේ. දකුණු මෙසපොතේමියාවේ සමාජ , දේශපාලනික , ආර්ථික , ආගමික හා සංස්කෘතික යන සෑම අංශයකම කේන්ද්‍රය ලෙස ආගමික පුජ්‍ය ස්ථාන වර්ධනය වී තිබේ. රෝදය , නගුල , සකපෝරුව වැනි බොහෝ වැදගත දේවල් උරුක් සංස්කෘතියෙන් හඳුන්වා දෙනු ලැබිය. ජෙමිදෙත් නසාර් සංස්කෘතිය තුල වාස්තු විද්‍යාව දියුණුවීම දක්නට ලැබේ. හොදම නගර නිර්මාණය හා පළමු සංස්කෘතික දියුණුව මේ කාලයේ ඇතිවිය. අක්ෂර නිර්මාණය වීම , ජෝතිෂ්‍ය ඇතිවීම , සංගීතය , ලෝහ තාක්ෂණය තුලින් පැහැදිලි සංස්කෘතික ලක්ෂණ ප්‍රකට කෙරේ. උද්‍යාන , කුඹුරු , ඇළමාර්ග , වරාය ආදිය නිර්මාණය කර තිබේ. රත්‍රන් ආභරණ භාවිතා කර තිබේ. මුල් කාලයේ පෙරදිග රටවල සිදු වූ සංස්කෘතික වෙනස් වීම් ක්‍රමක්‍රමයෙන් සමාජ දියුණුවත් සමග වර්ධනය විය. වර්තමානය තුල කතාබහට ලක්වන වාස්තු විද්‍යාව , කෘෂිකර්මාන්තය , ජෝතිෂ්‍ය යනාදී කරුණු මිට ඉතාමත් ඈත යුගයකදී භාවිතයට ගත් ඒවා බව එම රටවල් අධ්‍යනයේදී පැහැදිලි වේ. වර්තමානය වන විට යුරෝපා ආක්‍රමණ පෙරදිග රටවලට වැඩි බලපෑමක් එල්ල කල බව මෙන්ම එල්ල කරමින් පවතින බවද ඉතා පැහැදිලි කරුණකි. අරාබිකරයට අයත් මැදපෙරදිග රටවල් ආගමත් සමග දැඩි ලෙස බැඳීම හේතුකරගෙන අනෙක් පෙරදිග රටවලට මෙන් බලපෑමක් එල්ල කිරීමට යුරෝපීන්ට නොහැකි වුවද යම් තරමක වුව බලපෑමක් අරාබි රටවලට එල්ල වී තිබේ. ගෝලීයකරණය හා නව්‍යකරණයත් සමග අරාබි රටවල් වල ආගමික සබඳතාවය තිබුනත් යුරෝපියකරණයෙන් බැහැර වීමට නොහැකිවී ඇත. මෙයට හොඳම උදාහරණය වන්නේ කාන්තාවන්ගේ කළු ලෝගුව වෙනුවට ඩෙනිම් කලිසම ආදේශ වී තිබීමයි. 

                  යුරෝපියන් හා මුස්ලිම්වරුන් අතර ඇතිවූ පළමු යුද්ධය කුරුස යුද්ධයයි. අරාබි ජාතික මුස්ලිම්වරුන් ජෙරුසලම අල්ල ගැනීමත් සමග ක්‍රිස්තියානුවන්ගේ වන්දනා ගමන් වලට හිරිහැරයක් විය. මුස්ලිම්වරු දකුණු පෘතුගාලය යටත්කරගෙන පාලනය කළහ. තුන්වන අපොන්සු රජු මුස්ලිම්වරුන්ගෙන් රට බේරා ගන්නා ලදී. පෘතුගාලය හා ස්පාඤ්ඤය කතෝලික ආගම වැළඳ ගෙන සිටි රටවල් වූ අතර මුස්ලිම්වරුන් නැවත එය යටත් කරගෙන මුස්ලිම් ආගම පතුරුවන ලදී. අරාබි ජාතිකයන් විසින් ඊජිප්තුව යටත් කරගන්නා ලදී. ඉන් පසු ඊජිප්තුවද මුස්ලිම් රටක් බවට පරිවර්තනය විය. මෙම කුරුස යුද්ධයේ තවත් අරමුණක් වුයේ ක්‍රිස්තියානි ආගම පැතිරවීම හා රටවල් අල්ලා ගැනීමයි. නමුත් කුරුස යුද්ධයෙන් යුරෝපය පරාජයට පත් විය. නමුත් කුරුස යුද්ධය නිසා එම රටවල් අතර වෙළඳාම ආරම්භ විය. 

                      මුස්ලිම් ජාතිකයන් කුළුබඩු , සුවඳ විලවුන් , හා ආලේපන වර්ග බටහිර ඉන්දියාවෙන් ගෙනවිත් මිසරය , පලස්තීනය වැනි රටවලට වෙළඳාම පිණිස යවා තිබේ. පෙරදිග මුහුදු මාර්ගය කොරමැන්ඩල් වෙරල , ලංකාව හා ඉන්දියන් සාගරයේ නැගෙනහිර සීමාව දක්වා පැවතුනි. ඉශ්‍රායලයේත් , රෝමයේත් , සාසනියන් රාජ්‍යයේත් නැගීම නිසා අරාබි වරුන්ගේ මුහුදු බලය මෙන්ම වෙළඳාම පිරිහී ගියේය. ඉස්ලාම් ධර්මයේ පැතිරීමත් සමග අරාබීන්ට නැවත වරක් වෙළඳ කටයුතු අරබන්නට හැකිවිය. එවර ඔවුන්ගේ වෙළඳ ආධිපත්‍ය ඉහත දැක්වූ කුරුස යුද්ධයේ ආරම්භය දක්වාම පැවතුනි. 16 වන සියවසේ සිට පෙරදිග වෙළඳාම යුරෝපීන් අතට පත්වීමත් සමග අරාබිවරුන්ගේ විදේශීය වෙළඳාම මුළුමනින්ම ඇනහිටියේය.

              මැද පෙරදිග රටවල පවතින සංස්කෘතිකමය ලක්ෂණ එය කෑම බීම , ඇදුම් පැළඳුම්, ආගම , ගෘහනිර්මාණ ශිල්පය , මංගල අවමංගල චාරිත්‍ර යනාදී වශයෙන් කොටස් ගණනාවකට බෙදීය හැකිය.

               මැද පෙරදිග කලාපය ඒකදේවවාදී රටවල් සමුහයකින් නිර්මාණය වුවකි. ඔවුන්ගේ දෙවියන් වන්නේ 'අල්ලාහ් ' දෙවියන්ය. ඔවුන් තම ආගමික ග්‍රන්ථය වන කුරානයේ එන අල්ලාහ් දෙවියන් ගේ ඉගැන්වීම් වලට අනුව ජිවත් වේ. ආගමත් සමග ඔවුන් ඉතා දැඩි සම්බන්ධතාවක් පවත්වන අතර ඔවුන්ගේ සංස්කෘතිය මුළුමනින්ම නිර්මාණය වී තිබෙන්නේ ආගමික ඉගැන්වීම් වලට අනුව වේ.

            අරාබි රටවල් කෘෂිකර්මාන්තයේ නියැලෙයි. රටින් රටට ආහාර වර්ගවල වෙනස්කම් දක්නට ලැබේ. අරාබියේ පොහොසත් ගෝත්‍ර වලට අයත් අරාබිවරුන්ගේ ප්‍රධාන ආහාරය තරුණ ඔටුවන්ගේ හෝ එළු බැටළු ආදීන්ගේ මස් හා බත්ය. දුප්පත් ගෝත්‍ර වලට අයත් පුද්ගලයන්ට නිතරම මස් කෑමට නොමැති බැවින් රට ඉදි , ඔටු කිරි හා ඔටු කිරිවලින් සෑදු කේජු ආදිය ආහාරයට ගනී. එමෙන්ම එළවලු හා පලතුරු වර්ග ආදියෙන් පිළියෙළ වුනු කෑම වර්ග රාශියක් අනුභව කරයි. ඉරානය වැනි රටවල ප්‍රධාන ආහාරය තිරිගු , බාර්ලි හා බත් වේ. පලතුරු දෛනික  ආහාරයේ වැදගත් තැනක් ගනී. ඉස්ලාම් ආගම තුලින් මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය තහනම් කර තිබුනද ඉරානය තුල වයින් පෙරීම සිදු කරයි. රටින් රටට මුස්ලිම්වරුන්ගේ ආහාර වර්ග වෙනස් වේ. මිට හොදම උදාහරණය වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවයි. ලාංකීය මුස්ලිම් ජනතාවගේ ආහාර රටාව ලාංකිකයන්ගේ ආහාර රටාව අනුව නිර්මාණය වී තිබේ. රටින් රටට ආහාර වල කුමන වෙනස් කම් තිබුනද ආගමික ඉගැන්වීම් වලට අනුව ආහාර සම්බන්ධයෙන් අනුගමනය කරන පිළිවෙල සෑම රටකටම පොදුවේ. ආහාර ගැනීමේදී ආහාර දැමු තැටි භාවිත කරන අතර කිහිප දෙනෙකු එකතු වී බීම වාඩි වී ආහාර ගනු ලබයි. ඉතිරි නොකර සියලු ආහාර අනුභව කල යුතු අතර හැලෙන ආහාර එකතු කිරීම සඳහා තැටියට යටින් ලේන්සුවක් එලා ඒ මතට වැටෙන ආහාර පවා ආහාරයට ගනී. ආහාර ගැනීමට පෙර දෙවියන්ට ස්තුති කිරීම සිදුවේ. එමෙන්ම සියලුම දෙනා ආහාර ගැනීමේදී දකුණු අත පමණක් භාවිතා කල යුතුය. ඌරු මස් , ලේ , පීකුදු , මත්ද්‍රව්‍ය ආහාරයට නොගනී. ආහාර සඳහා සතුන් මැරීම සිදුකරන විට අල්ලාහ් දෙවියන්වෙ නුවෙන් අල්ලාහ් නම කියා සතුන් මැරීම සිදු කරනු ලැබිය යුතු වේ. තහනම් කර ඇති ආහාර ගැනීම පාපයක් සේ සලකනු ලබන අතර පමණට වඩා ආහාර ගැනීමද පාපයක් වේ. පුරුෂයින් කෑම කා අවසන් වූ පසු ඉතිරිවන ආහාර අනුභව කිරීම ස්ත්‍රීන්ගේ සිරිත වේ.

                මෙම ආහාර රටාව තවමත් අරාබි රටවල ක්‍රියාත්මක වේ. නමුත් අධික කාර්යබහුලත්වය මෙන්ම යුරෝපිය රටාවලට සංක්‍රමණය වූ මුස්ලිම් වරුන් අතරින් මෙය ගිලිහි යමින් පවතී. එමෙන්ම ඩුබායි වැනි සංචාරක රටවලද යම් තරමකට මේ තත්වය වෙනස්ව යමින් පවතී. විශේෂයෙන් දැඩි ආගමික බැඳීම් නොමැති රටවල යුරෝපිය ආහාර රටාවකට ඔවුන් හුරුවී සිටියි.

              මැද පෙරදිග රටවල ඇඳුම් පැළඳුම් වලද විශේෂ වෙනස්කම් දැකිය හැකිය.  අරාබියේ කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම කළු ලෝගුවයි. එය මුළු සිරුරම වැසෙන පරිදි  අඳිනු ලබන අතර මුහුණ වැසීම සඳහා ද ආවරණයක් භාවිතා කරයි. නගරබද අරාබි ස්ත්‍රීන් මෙය භාවිතා කරන නමුත් කඳුකරයේ වෙසෙන ගෝත්‍රික ස්ත්‍රීන් මේ මුහුණු වැස්ම භාවිතා නොකරයි. හිස්වැස්ම සඳහා භාවිතා කරන සලුවෙහි දෙකෙළවර උරහිසද ඉක්මවා  පහතට වැටෙන සේ පළඳියි. මෙය කුමන රටක කුමන පරිසරයක සිටින කාන්තාවක් වුවද සිදුකරයි. පිරිමින්ගේ ඇඳුම සුදු ලිහිල් ලෝගුවකි. නමුත් නගරබද අරාබිවරු යුරෝපිය ඇඳුම් අඳිනු දැකගත හැකිය. බොහෝ දෙනෙකු යුරෝපිය ඇඳුමේ සමහර අංගයන් හා ස්වදේශික ඇඳුමේ  සමහර අංගයන්ද  එක්කොට ගෙන නිර්මාණය කරගත් ඇඳුමක් අඳිති. එමෙන්ම යුරෝපයට සංක්‍රමණය වූ මුස්ලිම්වරුන්ගේ හා ජාතින් කිහිපයක් වාසය කරන  එනම් ශ්‍රී ලංකාව වැනි රටවල ජිවත් වන මුස්ලිම් ජනතාව බොහෝවිට සාම්ප්‍රදායික ඇඳුමෙන් ඈත් වී යුරෝපිය ක්‍රමයට ඇඳුම් අඳිනු දක්නට ලැබේ. මුල් කාලයේ සරම හා බැනියමද , පසුව සරම හා කමිසයද ඊටත් පසුව කලිසම හා කමිසයද භාවිතයට පැමිණියහ. කාන්තාවගේ ලෝගුවද , සල්වාර් , සාරිය මෙන්ම වර්තමානයේ ඩෙනිම් කලිසම දක්වා වෙනස් වී තිබේ. විශේෂයෙන් තරුණ පිරිස් මේ විලාසිතා සඳහා යොමුවනවා දැකගත හැකිය. අරාබි රටවල කාන්තාවන් කළු ඇඳුම භාවිතා කලද මුස්ලිම් ජාතිකයන් ජිවත් වන අනෙක් රටවලට අනුව ඔවුන්ගේ ඇඳුම වෙනස් වී තිබේ. මිට හොඳම උදාහරණයක් ලෙස ලංකාව මෙන්ම පකිස්තානය වැනි රටවල කාන්තාවන් සාරිය ඇඳීම පෙන්වා දීය හැකිය. ඔවුන් හිස වසාගැනීම සඳහාත් සාරිය  භාවිතා කරයි. ඇතැම් විට මේ ආභාෂය එන්නට ඇත්තේ ඉන්දියාවේ බලපෑම මතයි. එමෙන්ම මේ රටවල තරුණ කාන්තා පරපුර ඩෙනිම් කලිසම අඳින ආකාරයද දැකගත හැකිය. මිට අමතරව යුරෝපිය රටවලට සංක්‍රමණය වී ඇති මුස්ලිම්වරුන් හා ඩුබායි වැනි රටවල කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම වෙනස් වී තිබේ. ඔවුන් ඩෙනිම සහ ටී ෂර්ට් භාවිතා කරන අය අතර නවීන මෝස්‌තර විලාසිතා වලට අනුව හිස් වැස්ම පළඳියි. එමෙන්ම මුහුණු ආවරණයද වෙනස් වී තිබේ. මේ වන විට මුහුණු ආවරණය භාවිතා කරන පිරිස මෙම රටවල ඉතා අඩු වේ. නමුත් මුස්ලිම් රටවල තවමත් මෙය දැකගත හැකිය. යුරෝපිය ආභරණ පැළඳීම ද කාන්තාවන් අතර දක්නට ලැබේ. දැඩි ආගමික බලපෑමක් සහිත රටවල මෙම විලාසිතා භාවිතයක් නොමැත. විලාසිතා කෙරෙහි ආගමික බලපෑම් එල්ල වුවද බටහිරකරණය තුලින්  එම සීමාවන් බිඳී යන අයුරු දැකගත හැකිය.

                   සමස්තයක් වශයෙන් අරාබින්ගේ ජිවන රටාවන් අධ්‍යනය කිරීමේදී ඔවුන්ගේ කලාපයට විශේෂිත වූ ලක්ෂණ හඳුනාගත හැකිය. අරාබියේ හා උතුරු අප්‍රිකාවේ අරාබිවරු බහුල වශයෙන් ජිවත් වේ. ඔවුන්ගේ ගති පැවතුම් හා සිරිත් විරිත් ඔවුන් ජිවත් වන ප්‍රදේශ වලට අනුව හැඩ ගැසී ඇත. අරාබිවරුන් කාන්තාරබදව ජිවත් වන්නන් හා නගරබදව ජිවත් වන්නන් ලෙස කොටස් දෙකකි. කාන්තාරයේ වෙසෙන අරාබින් ස්ථිර පදිංචියක් නැති සංචාරකයින් ලෙස සැලකේ. මොවුන් බෙඩුවින් ගණයට අයත් වේ. අනෙක් ජාතින් හා මිශ්‍ර වී ඇත්තේ ඉතාම අඩු වශයෙනි. මොවුන් අවුරුදු දහස් ගණනකට පෙර ගතකල ජීවිතයත් දැන් ගත කරන ජීවිතයත් අතර වෙනසක් දක්නට නොලැබේ. මොවුන් ගෝත්‍ර වශයෙන් ජිවත් වන අතර 'ශික්' නමින් ගෝත්‍ර නායකයා හඳුන්වයි. ප්‍රධාන ජිවනෝපාය ඔටුවන් ඇති කිරීමයි. එළුවන් බැටළුවන් වැනි සතුන්ද ඇති කරයි. මේ අතර අශ්වයින් අයිති අරාබි ගෝත්‍රිකයෝ ද සිටියි. සතුන් වෙනුවෙන් තැනි බිම් සොයාගෙන තැනින් තැනට යන අතර තැනි බිමක් හමුවූ විගස එහි කුඩාරම් ගසා ගනියි. කුඩාරම් වල එක් කොටසක් කාන්තාවන් සඳහා වෙන්කර ඇත. ජලය හිග බැවින් කලාතුරකින් ස්නානය කරන අතර වැල්ලෙන් ඇඟ පිරිසිදු කර ගනියි. කටුක ජිවිතයක් ගත කලද ස්වභාවයෙන්ම හොඳ සෞඛ්‍ය තත්වයෙන් යුක්තවේ. හොඳට හැඳුනු අංග පසඟින් යුක්ත වේ. අධ්‍යාපනය ගත විට අධිපති පවුල්වල හා  පොහොසත් සංචාරි ගෝත්‍රිකයෝ සමහර විට තරමක අධ්‍යාපනයක් ලැබුවෝ වෙති. ඔවුන් තම භාෂාවට දැඩි ආදරයක් දක්වයි. අධ්‍යාපනය ගැනද සැලකිල්ලක් දක්වයි. නමුත් දුප්පත් අරාබි වරුන්ගේ තත්වය මිට හාත්පසින්ම වෙනස් වේ. ඔවුන්ට ස්වල්ප අධ්‍යාපනයක් පවා ලැබී නැත. නගරබදව ජිවත්වන අරාබිවරු වැඩි වශයෙන් වෙළෙන්දෝද , කාර්මිකයෝද වෙති. ක්‍රිස්තියානි ආගම වැළඳගත් කිහිප දෙනෙකුට අමතරව මුළු අරාබි වර්ගයාම ඉස්ලාම් භක්තිකයෝ වෙති. මේ වන විට ඉස්ලාම් ආගම නිකායන් රාශියකට බෙදී ඇති අතර හැම නිකායකටම අයත් අරාබිවරු ජිවත් වේ. මෙහි ප්‍රධාන නිකායන් දෙකක් වන්නේ සුන්නි හා ශියා ය. මේ නිකායන් දෙක වෙන්වී තිබෙන්නේ දේශපාලනය මතයි. එහිදී ෂියා මුස්ලිම් වරුන්ගේ මතය වන්නේ පාලකයා  තෝරා ගැනීමේදී පියාගෙන් පුතාට පාලනය උරුම විය යුතු බවයි. සුන්නි මුස්ලිම් වරුන්ගේ මතය වන්නේ පාලකයා තෝරා ගැනීමේදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය භාවිතා කල යුතු බවයි. ඉරානය ෂියා මුස්ලිම් පාලනයක් සහිත රටක් වේ. මෙලෙස පාලකයා තෝරාගැනීමේදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වැනි කරුණු මුස්ලිම් රටවල භාවිතයට පැමිණෙන්නේ යුරෝපිය ආභාෂය මතයි.

                  මහම්මත්තුමා ඉපදෙන්නට වර්ෂ ගණනකට පෙර සිටම නිරිත දිග දැනට යේමනයේ අරාබි සභ්‍යත්වයක් තිබු බව පෙනේ. ජොබ් නමැති යුදෙව් ජාතිකයා නාවික කටයුතු , ධිවර කර්මාන්තය හා වෙළඳාම සම්බන්ධව අරාබි වරුන්ගේ දක්ෂතාව ගැන සිය කෘතියක සඳහන් කර තිබේ. ඔවුන් එකල තාරකා ශාස්ත්‍රය පිලිබඳව දැන සිටි බව  ද කියවේ. එමෙන්ම මුස්ලිම් ආගම තුල පිළිම වන්දනාව අනුමත නොකරයි. නමුත් ඇතැම් පැරණි මස්ජිද වල මියගිය අයගේ සොහොන් වලට වන්දනා කිරීම සිදු කරයි. මෙවැනි ලක්ෂණ මුස්ලිම් සංස්කෘතියට වෙනත් රටවලින් ඇතුළු වූ ඒවා ලෙස සැලකේ.


                        අරාබි ජාතීන්ගේ විවාහ චාරිත්‍රද අනෙක් ඒවාට වඩා වෙනස් වේ. විවාහය සුදුසුකම් ලත් පාර්ශව දෙකක් අතර සාක්ෂිකරුවන් දෙදෙනෙකු ඉදිරිපිටදී සිදුකරයි. ගිවිසගත් ආකාරයට මනාලයා විසින් මනාලියට මංගල තෑගි පිරිනැමිය යුතුය. මුස්ලිම් ජනතාව අතර ඇති විශේෂ ලක්ෂණයක් ලෙස මනාලිය විවාහ කරගැනීම සඳහා මනාලියට මුදල් හෝ ඉහත කී මංගල තෑගි ලබා දීම අනිවාර්යවේ. මනාලිය විසින් තමාට අවශ්‍ය දේ අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට ඉල්ලා සිටිය යුතු අතර විවාහ වීමට පෙර මනාලයා විසින් ඒවා ලබා දීම අනිවාර්ය කාරනාවක් වේ. මෙය මුස්ලිම් සංස්කෘතිය තුල පමණක් දක්නට ලැබෙන්නකි. අරාබි රටවල අවුරුදු 12 ක දැරියක් විවාහ කර ගැනීමේ හැකියාව ඇත. නමුත් මෙය රටින් රටට වෙනස් වේ. කුරානයේ දක්වා ඇති පරිදි මුස්ලිම් පුරුෂයෙකුට ස්ත්‍රීන් හත් දෙනෙකු (07) විවාහ කර ගැනීමේ හැකියාව ඇත. එහිදී සියලුම කාන්තාවන්ට එක ලෙස සැලකීමට හැකි වත්කමක් පුරුෂයාට තිබිය යුතු අතර පළමු බිරිඳගේ කැමැත්තද අවශ්‍ය වේ. එමෙන්ම 'තලාක්' යන වචනය තුන් වරක් පැවසීමෙන් පසුව විවාහය අවලංගු කිරීමේ හැකියාව පවතී. නමුත් මෙලෙස විවාහය අවලංගු කිරීමේ හැකියාව මුස්ලිම් වරුන් හා අනෙක් ජාතින් ජිවත් වන රටවල් තුල නීතියෙන් සිදුකල යුතු වේ. උදාහරණ ලෙස ලංකාවේ ජිවත් වන මුස්ලිම්වරුන්ට ලංකාව තුල තිබෙන විවාහ නීතියට අනුව විවාහ වීමට සිදුවේ. පවුල තුල ගෘහ මුලිකත්වය පුරුෂයාට හිමිවේ. ඔහු පවුලේ සාමාජිකයන්ගේ අවශ්‍යතා ඉටුකර දීමට බැඳී සිටියි. දායාද බෙදීමේදී වැඩි කොටසක් ආසන්නතම පවුලට ලැබෙන අතර ඉතිරිය ණය පියවීමටත් අවසාන කැමැත්ත ඉටුකිරීමටත් වෙන් කෙරේ. ආගමානුකුලව උපවාස කාලයක් ඇති අතර එම කාලය තුල උදේ සිට සවස් වන තුරුම කෑම බීම නොගත යුතුය. වෙළඳාමේ දී පොලි අයකිරීම ද ආගම තුලින් තහනම් කර තිබේ.

                    ඉස්ලාම් ආගමිකයන් තුල කුල භේදය පිළිබඳව වැඩි කතා බහක් ඇති බව දක්නට නොතිබුණද පාකිස්තානය තුල ඉතා දරුණු ලෙස කුලවාදය ක්‍රියාත්මක වේ. එය කොතරම් දරුණුද යත් කුල හීනයන් බලුකිස්තානය නමින් වෙනම රාජ්‍යක් ඉල්ලා අරගල කරන්නට විය. පකිස්තානය තුල පුශ්තුන් හා පඨාන් ලෙස කුල වර්ග දෙකකි. ඊට අමතරව අහමදියියා සහ මොජාහිර් වශයෙන් ඉස්ලාම් ධර්මයේ න්‍යායික පිළිපැදීම් මත බෙදී ඇත. කුලය සම්බන්දයෙන් ආගමික පදනමක් නොමැති අතර පරම්පරාවෙන් පැවත එයි. පහත්ම කුලය අර්සාල් ලෙස සලකන අතර ඔවුන්ට අවම වරප්‍රසාද හිමිවේ. ඔවුන් අශුද්ධ යැයි සලකනු ලබයි. මොවුන්ට මුස්ලිම් දේවස්ථාන වලට ඇතුල්විය නොහැකි අතර මිය ගිය පසු මුස්ලිම් සුසානභුමි වල භූමදානය කිරීමට පවා ඉඩ නොලැබේ. බෙන්ගාල ප්‍රාන්තයේ උපත මත තීරණය වූ වෘත්තිය රටාවක් පදනම් කරගෙන කුවොම්ස් නමින් කුල වලට බෙදී සිටියි. මේ කුළ ක්‍රමයේ වඩාත් දරුණුම තත්වය වන්නේ අඩුකුල කාන්තාවන් සමුහ ලෙස දුෂණය කිරීමේ අයිතිය උසස් කුලවල පිරිමින්ට තිබීමයි. මේ සඳහා පාකිස්තානය තුල නීතියක් හෝ නොමැත. මෙම කුල සම්ප්‍රදාය පකිස්තානයට එන්නට ඇත්තේ ඉන්දියාව තුලිනි. පකිස්තානය තුල මුස්ලිම් ආගම වැළඳගෙන ඇත්තේ ඉන්දියාවේ හින්දු ආගමිකයන්ය. මේ නිසා හින්දු ආගම තුල ක්‍රියාත්මක වන කුල වාදය මුස්ලිම් සංස්කෘතියටද ඇතුල් වන්නට ඇත්තේ මේ තුලිනි. ඉන්දියාවේ අඩු කුලවල පුද්ගලයන්ට දක්වන සැලකිල්ල පාකිස්තානයේද අඩු කුල ජනතාවට දක්වන ආකාරය දැකගත හැකිය. පකිස්තානය හැර මුස්ලිම් වරු ජිවත් වන අනෙක් රටවල මේ තත්වය දැකගත නොහැකිය. මුස්ලිම් ආගම තුල සියලුම දෙනා එක ලෙස සලකනු ලබයි.

                  ඉස්ලාම් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේද විශේෂ ලක්ෂණ කිහිපයක් හඳුනා ගත හැකිය. අරාබියේ මුල් ඉස්ලාම් භක්තිකයන් සංචාරක ජිවිතයක් ගතකල බැවින් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය නොදත්තේය. තමන් යටත් කොටගත් රටවල පැවති නගර , ගොඩනැගිලි ආදිය ඔවුන් තම ප්‍රයෝජනයට ගත්හ. අන්‍යන්ගේ දේවස්ථාන ඉස්ලාම් භක්තිකයන්ගේ මස්ජිද බවට පත්විය. පසුව ගොඩනැගිලි ඉදි කිරීමේදී තමන් යටත් කොටගත් රටවල බයිසන්තින හා යාවනික ගෘහනිර්මාණ ශිල්ප සම්ප්‍රදායන් ගුරුකොට ගත්හ. ගොඩනැගිලි ඉදි කිරීම සඳහා අදාළ රටවල ශිල්පින් යොදා ගත්හ. ගොඩනැගිලි ආගමික හා ලෞකික ලෙස කොටස් දෙකකින් යුක්ත වේ. ආගමික ගෘහ නිර්මාණ ගණයට වැටෙන මස්ජිද තුල දක්නට ලැබෙන්නේ වෙනම ගෘහනිර්මාණ ලක්ෂණයන්ය. විශාල සෘජුකෝණාශ්‍ර මැද මිදුලක් වටා තැනුණු පිල් වලින් සෑදුනකි. කිබ්ලා නමින් මක්කම පිහිටි දිශාව නම් කර ඇති අතර වන්දනා කරනු ලබන්නේද එම දිශාවට වේ. එය අර්ධගෝලාකාර පියස්සකින් වටවී තිබේ. මැද මිදුලෙහි මිදා නමින් හැඳින්වෙන පොකුණක් නිර්මාණය කරයි. ඉස්ලාම් ගෘහනිර්මාණ ශිල්පයේ මුල් යුගයේ මස්ජිද වල මැද මිදුලේ පිල් දක්නට නොලැබුණි. ඒවා පසුව ආදේශ වූ ඒවාය. සොහොන් ගෙවල් නිර්මානය  කිරීමේදී තනි සොහොන් ගැබකින් යුක්ත වන ලෙස නිර්මාණය කරයි. වැදගත් සොහොන් ගෙවල් වලට යාව මස්ජිදයක්ද නිර්මාණය කරයි. කුබ්බත් අස්-සුලේබිය නම් සොහොන් ගෙයද , සමානිද් ඉස්මයිල්ගේ සොහොන් ගෙයද ඉස්ලාම් ගෘහනිර්මාණයේ මුල් යුගයට අයත් වැදගත් නිර්මාණ වේ. ඉස්ලාම් ගෘහනිර්මාණ ශිල්පයේ මෑත බාගයට අයත් විශිෂ්ට සොහොන් ගෙවල් දෙකක් ලෙස අක්බාර් රාජයාගේ සොහොන හා තාජ්මහල් හැඳින්විය හැකිය. නගරවල වාසයට වඩා කාන්තාරයේ වාසය ප්‍රියකළ උමයියද් වංශිකයන්ගේ මාලිගා කිහිපයක නටබුන් පවති. රෝම බලකොටුවලට නෑකම් කියන මේවා විශාල මැද මිදුලක් වටා තැනුණු නිවාසයන්ගෙන්ද  ඇතුළු සහිත පවුරකින්ද යුක්තවේ. මොවුන්ගේ මාලිගාවල සැලැස්ම සංකීර්ණ නමුදු අඛ්ඛසිඩ් කාලිප්වරුන්ගේ මාලිගා විසිතුරු විය. එයට හේතුව වුයේ පර්සියාවේ පවතී රාජ්‍යත්වය පිලිබඳ අදහස්වල ආභාෂය ලැබීමයි. ඉස්ලාම් ගෘහනිර්මාණ සම්ප්‍රදායෙහි කැපී පෙනෙන අංග කිහිපයක් වෙයි. එකක්නම් ආරුක්කුවයි.නොයෙක් හැඩයෙන් යුතු ආරුක්කු බහුල වශයෙන් ගොඩනැගිලි වලට යොදා තිබේ. අර්ධ ගෝලාකාර පියස්සක්ද දක්නට ලැබේ. ගොඩනැගිලි අලංකරණයේදී ඔවුන්ටම ආවේනික ක්‍රම භාවිතා කර තිබේ. මේ සඳහා ඇරබෙක්ස් නම් වූ මෝස්‌තර රටාද  පිගන් ගඩොල්ද ඉස්ලාම් ගෘහනිර්මාන ශිල්පින් විසින් භාවිතා කරන ලදී. එමෙන්ම දීප්තිමත් වර්ණ භාවිතා කර තිබේ. දොරටු නිර්මාණයද විශේෂ තැනක් ගනියි. ගොඩනැගිල්ලකට පිවිසෙන දොර මිනිසෙකුට යා හැකි තරම් උසින් හා පළලින් වීම ප්‍රමාණවත් සේ සැලකුහ. නමුත් විශාල මන්දිර වලට මෙය නොගැලපෙන නිසා දොරවල් කිහිපයක් දමා ද්වාර මණ්ඩපයක් සෑදීම සිදුකරන ලදී. සිරියාව , පර්සියාව , මිසරය , තුර්කිය , ස්පාඤ්ඤය හා ඉන්දියාවේ ඉස්ලාම් ගෘහනිර්මාණ දේශීය ලක්ෂණයන් හා එම රටවල ලක්ෂණයන් සමග සම්මිශ්‍රණයෙන් විකාශනය විය. ඉස්ලාම් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය මල්පල දැරුවේ ඉන්දියාවේදීය. ඊට හේතු වුයේ මෙම සම්ප්‍රදාය ඉන්දියාවට පැමිණියේ ශතවර්ෂ පහක කාලයක් තුල වෙකත් රටවල දියුණු සම්ප්‍රදායන්ගෙන් පෝෂිතව පරිනත වීමෙන් පසුවය. අනෙක් අතින් එය ඉන්දියාවේ දී හැඩ ගැසුනේ ශ්‍රේෂ්ඨ ගෘහනිර්මාණ සම්ප්‍රදායට අයත් ශිල්පින් අතිනි. ඉන්දියාවේ වැඩුණු ගෘහනිර්මාණ ශිල්පයේ ශෛලින් තුනක් වේ.
1. දිල්ලි රාජ්‍යට අයත් ශෛලිය
2. ප්‍රදේශික ශෛලිය
3. මෝගල් අවදියට අයත් ශෛලිය

                මේ කාලයේ නිර්මාණය වූ මස්ජිද වල ඉස්ලාම් අලංකරණ මෝස්‌තර හින්දු ආභාෂයෙන් සකස්වී ඇති අයුරු පැහැදිලි වේ. ඊට හොඳම උදාහරණය කුතුබ්-උල්-ඉස්ලාම් මස්ජිදය , ජමි මස්ජිදය තුලින් දක්නට ලැබේ. මේ යුගයේ පාරාසික හා බයිසන්තින ලක්ෂණ හින්දු ශිල්පින් අතින් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයකට මැකී ගියේය. තජ්මහල් , අක්බාර් විසින් පතේපුර් සික්රි හි තනවන ලද නව නගරය ඉන්දියානු හා ඉස්ලාම් සම්ප්‍රධායන් දෙක මිශ්‍ර වී නිර්මාණය වූ ඒවාය. ස්පාඤ්ඤය , මිසරය හා සිරියාව ඉස්ලාම් ගෘහ නිර්මාණ සම්ප්‍රධායේ ආභාෂය බටහිර රටවලට විහිද වූ මධ්‍යස්ථාන විය. වර්තමානය වන විට ඉතා පොහොසත් අරාබිවරුන්ගේ සමහරෙක් මාලිගා වැනි ගෙවල් වල ජිවත් වේ. නවීන පහසුකන් ඇති ගෙවල් ඇත්තේ ඉතාම අඩු වශයෙනි. මේ අතර දුප්පතුන්ගේ පැල්පත් අතු ආදියෙන් සෙවිලි කර තිබේ.

              මුස්ලිම් ජාතිකයෙකු මියගිය විට ඔවුන් විසින් ඉටු කරන චාරිත්‍ර කිහිපයක් තිබේ. මියගිය පුද්ගලයා ණය වී ඇත්නම් එම ණය ඔහු ඉපයූ මුදලින් ගෙවා දැමිය යුතුය. එමෙන්ම මියගිය පුද්ගලයෙකු වෙනුවෙන් අනෙක් අය ඉටුකළ යුතු යුතුකම් 4ක් දක්වා තිබේ.

1. මිනිය නහවා පිරිසිදු කල යුතුය
2. සුදු රෙද්දකින් ශරීරය එතිය යුතුය
3. මියගිය පුද්ගලයා වෙනුවෙන් යාඥා කල යුතුය
4. වල දැමීම


               පැය 24 ක් තුල දේහය වල දැමීම සිදු කරයි. අදාළ පුද්ගලයාගේ නිවසේ මිනිය තැම්පත් කර තබා යාඥා කිරීම සඳහා පල්ලියට ගෙන යනු ලැබේ. සෑම කෙනෙක්ම මරණයට සහභාගී වීම වගකීමක් ලෙස නබිතුමා දක්වා ඇත. මරණ ගෙදරට දින තුනක් යනතුරු අසල්වාසීන් විසින් කෑම ලබා දීය යුතුය. මරණයෙන් පසු මියගිය අයට පිං අනුමෝදන් කිරීමක් ඉස්ලාම් ආගම තුල දක්නට නොලැබේ. නමුත් ලංකාවේ ඇතැම් ප්‍රදේශ වල බෞද්ධාගම තුලින් ලද ආභාෂයෙන් දානය පුජා කිරීමක් සිදුවේ.