කලින් දැනගෙන හිටියද?

ලංකාවේ දිය ඇලි

ලංකාව පාරිසරික සුන්දරත්වය අතින් ඉහල ස්ථානයක සිටියි. මෙරට සංචාරක කර්මාන්තය දියුණු වන්නේද මේ සුන්දරත්වය නිසාය. නමුත් ලංකාවේ ජිවත් වුවද ලංකාවේ ඇති ඇතැම් ස්ථාන පිළිබඳව  අප දන්නේ නැත. ලංකාවේ ස්වභාවික පරිසරය තුල නිර්මාණය වී තිබෙන දිය ඇලි බොහෝ ප්‍රමාණයක් තිබේ. ලංකාවේ සුන්දරත්වය වැඩි කරන දියඇලි පිළිබඳව මේ ලිපිය තුළින් ඉදිරිපත් කිරීමට සිතුවෙමි. ඒ පිලිබඳ තොරතුවූ මෙසේය.

සානුවක හෝ උස බිමක නෙත්තියෙන් පහලට ඇදහැලෙන ජල ධාරාවක් දිය ඇල්ල යනුවෙන් හැඳින්වේ. ලොකු උසක සිට පතිත වන විට ප්‍රමාණයෙන් විශාල නම් එය දහර ඇල්ලකි. ඇල්ලක් නිර්මාණය වීමට නම් ගල් සහිත උස භූමියක් ඔස්සේ ලොකු ජල කඳක් පහලට ගලා ආ යුතුය. එම ගලන මග වඩා බෑවුම් සහිත වෙත්ම එහි වේගයද වැඩිවේ. භුමි නිර්මාණය අනුව පොළොවේ යම් යම් ස්ථාන ගල් සහිත උස් බිම් සහ සානු සේ නැගී සිටියි. එවන් භුමි ඔස්සේ ගැලු දිය දහර උස බිමේ හෝ සානුවේ ගැටියට පැමිණි විට එක්වරම පහල භූමියට කඩා හලේ. මෙම ජාල ධාරාවේ ඉස්මත්තට තද වැහි ලැබෙන විට ඇල්ල ජලයෙන් පිරීයයි. ඉස්මත්ත හරස් කොට බැම්මක් බැඳී විට හෝ එම පෙදෙසට වැස්ස අඩු වූ විට ඇල්ල සිහින් වෙයි.

ලංකාවේ ප්‍රධාන වශයෙන් හඳුනා ගත හැකි දියඇලි කිහිපයකි.

බඹර කන්ද දිය ඇල්ල.

දියළුම ඇල්ල

ලක්ෂපාන ඇල්ල

ඩන්සිනන් ඇල්ල

ඇබර්ඩින් ඇල්ල

රම්බොඩ ඇල්ල

ඩෙවෝන් ඇල්ල

ශාන්ත ක්ලෙයාර් ඇල්ල

දුන්හිඳ ඇල්ල

රාවණා ඇල්ල

දුවිලි ඇල්ල

බෝපත් ඇල්ල

බේකර්ස් ඇල්ල

කිතුල්ගල ඇල්ල

මානාවෙල ඇල්ල

ඒල්ජින්  ඇල්ල

ගැරඬි ඇල්ල

නානු ඔය ඇල්ල

යකා ඇඩු ඇල්ල

නවරත්න ඇල්ල

මාපනාන ඇල්ල

කුරුඳු ඇල්ල

බඹර කන්ද දිය ඇල්ල ලංකාවේ උසින් වැඩිම දිය ඇල්ලයි. උස මීටර් 265 කි. බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ ඇත. දියළුම ඇල්ල ලංකාවේ ඇති උසින් තුන්වන තැන ගන්නා දිය ඇල්ල වේ. උස මීටර් 171 කි. බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ කොස්ලන්ද නගරයට නුදුරින් වැල්ලවාය පාරේ පිහිටා ඇත. ඉතා ඈත කාලයේ කුලවත් තරුණයෙක් හා කුල හීන තරුණියක් පිළිබඳව ශෝකාන්තමය පුවතක්ද මේ ඇල්ල සම්බන්ධයෙන්වේ. ලක්ෂපාන ඇල්ල නුවර එලිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇති අතර උස මීටර් 125 කි. සමනල කන්දෙන් ඇරඹී කැළණි ගඟට වැටෙන මස්කෙළිය ඔය මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කරයි. ලක්ෂපාන ජල විදුලි බලාගාරය ක්‍රියාත්මක වන්නේ මෙම ඇල්ලේ ආධාරයෙනි. දඩයමේ ගිය වැදි නායකයෙකු විසින් මේ ඇල්ල සොයාගන්නා ලදැයි ජනප්‍රවාදයේ ඇත. එහෙයින් එය වැද්දාගේ ඇල්ල නමින්ද හැඳින්වේ. 

ඩන්සිනන් ඇල්ල කොටස් දෙකක් ලෙස ගලා හැලෙන අතර උස අඩි 328 පමණ වේ.  ඇබර්ඩින් ඇල්ලෙහි උස මීටර් 100 පමණ වේ. කැළණි ගඟේ අතු ගංගාවක් වන කෙහෙල්ගමු ඔය මේ ඇල්ල නිර්මාණය කරයි. ඇබර්ඩින් යන නම මේ ඇල්ලට ලැබී ඇත්තේ ස්කොට්ලන්තයේ සිට පැමිණි සුදු ජාතිකයෙකු ගේ ඇබර්ඩින් යනුවෙන් නම තැබූ ඔහුගේ වත්ත ඒ අසල තිබු නිසා යැයි කියයි. රම්බොඩ ඇල්ල නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත. උස මීටර් 109 පමණ වේ. කොත්මලේ ඔයේ අතු ගංගාවක් වන පන්න ඔයෙන් හට ගනියි. ඩෙවොන් ඇල්ලෙහි උස මීටර් 97 පමණ වේ. මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කරන්නේ කොත්මලේ ඔය විසිනි. එඩ්වර්ඩ් බාන්ස් නම් ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුකාරවරයා 1823 දී ගන්නොරුව ප්‍රදේශයේ මෙරට කෝපි වගාව ආරම්භ කල සමයේ එංගලන්තයේ ඩෙවෝන්ශයර් හි සිට ලංකාවට පැමිණි ඔහුගේ හිතවෙතෙකු වැවු ඩෙවෝන් නම් කෝපි වතු යාය අසල මෙම ඇල්ල පිහිටා ඇත. මේ නම ලැබී ඇත්තේ එම නිසාය. 

ශාන්ත ක්ලෙයාර් ඇල්ල නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත. උස මීටර් 80 පමණ වේ. මෙම ප්‍රදේශයේ විසූ ඉංග්‍රීසි කෝපිවතු හිමියෙකු එංගලන්තයේ විසූ ජෙනිෆර් ක්ලෙයාර් නම් පෙම්වතිය සිහිවීම පිණිස නම තබා ඇත. දුන්හිඳ ඇල්ල මීටර් 63 පමණ උසය. බදුලු ඔය මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කරයි. කඳු මුදුනේ සිට පහලට වැටෙන ජල බිංදු ගල් කුලුවල හැපී වාතය සමග මුසුවී මීදුමක් සේ විසිරෙන බැවින් මිට දුම්හිඳ නම ලැබුණු බවත් පසුව කටවහරේදී දී දුන්හිඳ ලෙස නම ලැබුණු බවත් පැවසේ. කාලයාගේ ඇවෑමෙන්  සිදු වූ භූ ගෝලීය විපර්යාසයක් නිසා හෝ බදුලු ඔයේ ගමන් මග වෙනස්වීම තුල මෙම ඇල්ල නිර්මාණය වන්නට ඇත. 

රාවනා ඇල්ල හා සම්බන්ධ කතා පුවත් රැසකි. වාල්මිකී විසින් රචිත රාමායණයේ කියවෙන රාම රාවණා කතා පුවතත් සමග මෙම අලංකාර දීය ඇල්ලත් සම්බන්ධතාවයක් පවතී. රාවණා රජතුමා විසින් සීතා කුමරිය රැගෙන විත් රඳවා තැබුවායි සැලකෙන්නේ රාවණා ඇල්ල සමීපයේය. මෙහි උස අඩි 131 ක් වේ. රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇති දුවිලි ඇල්ල උස මීටර් 93 පමණ වේ. පළල දිය ඇල්ලකි. දුවිලි ඇල නම් කුඩා ඔය මේ ඇල්ල නිර්මාණය කරයි. පහලට ඇදවැටීමේ සියුම් දුවිල්ලක් හෝ දුමක් මෙන් ජල බිඳිති විසිරැ යාමත් සිදුවන  නිසා මෙම නම ලැබී ඇත. බෝපත් ඇල්ල පිහිට ඇත්තේ රත්නපුර නගරයේය. උස මීටර් 30 පමණ වේ. දුර සිට බලු විට බෝකොලයක හැඩයෙන් පෙනෙන නිසා මෙයට මෙම නම ලැබී ඇත. කුරු ගඟ මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කරයි. 

බේකස් ඇල්ල උස මීටර් 20 පමණ වේ. බෙලිහුල් ඔයේ ශාකාවකින් නිර්මාණය වේ. සැමුවෙල් බේකර් නම් ඉංග්‍රීසි ජාතිකයෙකු මෙය සොයාගෙන ඇත. කිතුල්ගල ඇල්ලෙහි උස මීටර් 15 කි. උනාලු කන්දේ පටන්ගෙන කැළණි ගඟට එක්වන ගරන්කිති ඔය මේ ඇල්ල නිර්මාණය කරයි. කිතුල්ගලට සමීප බැවින් මේ නමින් හැඳින්වේ. මානාවෙල ඇල්ල නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇති අතර උස මීටර් 25 කි. මානාවෙල හා බුවලි පොළ ඔය යන ඒවායින් මේ ඇල්ල නිර්මාණය වේ. ඒල්ජින් ඇල්ල උස මීටර් 25 කි. දබගස්තලාව ඔය මේ ඇල්ල නිර්මාණය කරයි. මේ නම ලැබුනේ අසල තේ වත්තක නම නිසාය. ගැරඬි ඇල්ලේ උස මීටර් 46 ක් වේ. ජලය හිග කාලයට දුර සිට බලු විට මේ ඇල්ල පෙනෙන්නේ බෑවුම් ගල් තලාවක් දිගේ පහලට බහින ගැරඬියෙකු ලෙසයි. නානු ඔය ඇල්ල නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත. උස මීටර් 60 පමණි. නානු ඔයෙන් මෙම ඇල්ල නිර්මාණය වී තිබේ. මෙහි විශේෂත්වය හෙල්මළු සහිත බෑවුම් ඔස්සේ ගලා බැසීමයි. 

යකා ඇඩු ඇල්ලේ උස මීටර් 61 පමණ වේ. බුදුන් වහන්සේ ශ්‍රීපාද ලාංජනය පිහිටු වීම සඳහා සමනල කන්දට වැඩි අවස්ථාවේ මේ ජල දහරාව ඇරඹෙන ස්ථානයේ මිත්‍යා දෘෂ්ටික යක්ෂයෙක් අසතුටට පත්ව හඬා වැටුණු නිසා මේ නම ලැබුණු බව ව්‍යවහාර වේ. බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයට අයත් නවරත්න ඇල්ලේ උස මීටර් 110 කි. වෙලන්ගල්ල නමින් හැඳින්වෙන කන්දෙන් ආරම්භ වී මහවැලි ගඟට එක්වෙන හසලක ඔය මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කරයි. මේ ඇල්ලට මෙම නම ලැබී ඇත්තේ මැණික් වර්ග නවයක් සහිත රන් සෙම්බු කිහිපයක් ඇතුලත් පැරණි රාජධානියක් මේ ඇල්ල අසල ඇතැයි යන විශ්වාසය නිසාය. මාපනාන ඇල්ල එලිඔයෙන් නිර්මාණය වේ. උස අඩි 486 ක් වේ. කුරුඳු ඇල්ල මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1103 ක උසකින් පිහිටා ඇත. එහි උස අඩි 676 කි. ලංකාවේ උසින් දෙවන තැනට පත්වන ඇල්ල වේ. කුරුඳු ඔයෙන් නිර්මාණය වන අතර එමගින් මහවැලි ගඟ හරහා රන්දෙණිගල ජලාශය පෝෂණය කරනු ලබයි.

මෙම දියඇලි වලට අමතරව තවත් කුඩා දියඇලි බොහෝමයක් ලංකාව තුල දැකගත හැකිය. 

අන්තර්ජාලය ඇසුරින්...